Η ταινία ποταμός του Μπερτολούτσι

(έχει διάρκεια πάνω από πέντε ώρες) αφηγείται

την πορεία, μέσα από τις πρώτες πέντε

δεκαετίες του αιώνα μας, της ιταλικής αγροτιάς

και πιο ειδικά των χωρικών της μεγάλης

πεδινής περιοχής της Εμίλια,

όπου η σοσιαλιστική ιδέα είναι βαθιά ριζωμένη

από παλιά, μέσα από την παράλληλη ιστορία

δύο νέων που γεννήθηκαν

την πρωτοχρονιά του 1900,

σε γειτονικά σπίτια:

ο γιός ενός τσιφλικά και ο

γιος ενός κολίγα.

Τα παιδιά συνδέονται με στενή φιλία,

μεγαλώνουν μαζί, ανακαλύπτουν την φύση

και τον έρωτα, μοιράζονται τις γυναίκες, αλλά

όσο περνούν τα χρόνια, η ταξική διαφορά που

στα νεανικά τους χρόνια είχε μικρή σημασία,

αυξάνει όλο και περισσότερο, γιά να καταλήξει

να αποτελεί ανάμεσά τους, ένα χάσμα.

Η ταινία ξεκινάει με την

εικόνα ενός ζωγραφικού πίνακα που παρασταίνει

με επική έξαρση μια αγροτική πορεία.

Πρώτα προβάλλεται σε γκρο πλάνο

το κεντρικό πρόσωπο

και ύστερα με οπισθοχώρηση του φακού,

η συνολική σύνθεση, όπου οι κεντρικές

μορφές χάνονται στη μάζα.

Το έργο ακολουθεί σ'όλη την διάρκειά του

αυτή την κίνηση, περνώντας

εξακολουθητικά από το άτομο

στην ομάδα και κάνοντας

να κυριαρχεί το συλλογικό

στοιχείο πάνω στο ατομικό.

=================================

Ο Κεν Λόουτς, σίγουρα, είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση δημιουργού!
Ξεκίνησε σαν ηθοποιός του θεάτρου, πέρασε στη σκηνοθεσία στρατευμένων ντοκιμαντέρ και, τέλος, στις στρατευμένες ταινίες μυθοπλασίας (φιξιόν).
Το σύνολο της δουλειάς του είναι με την πλευρά της εργατικής τάξης και των επαναστατημένων. Σε κάποιες περιπτώσεις, βέβαια, οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί του διολισθαίνουν σε αριστερισμούς και αναρχισμούς. Ομως, σε όλες τις περιπτώσεις, διάχυτη είναι η επιθυμία του να συνεισφέρει με την τέχνη του στην αλλαγή του κόσμου.

Η συνέπειά του, να στέκεται διαρκώς και πάντα στο πλευρό της εργατικής τάξης, δε διαμόρφωσε μόνον τη θεματολογία του, αλλά και τη φόρμα του έργου του. Το σύνολο της δουλειάς του στηρίζεται στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό: καθαρότητα, λαϊκότητα, θετικοί ήρωες, εμπιστοσύνη στο λαό, σοσιαλιστικός ουμανισμός... «Ο Ανεμος Χορεύει το Κριθάρι» είναι ένα ακόμα δείγμα, των πάγιων καλλιτεχνικών και πολιτικών προσανατολισμών του.

Ο Λόουτς, επιθυμώντας να βοηθήσει στον τομέα της συνείδησης, βάζει τον κεντρικό ήρωα της ταινίας του να απευθύνεται σε κάποιους συντρόφους του, οι οποίοι πίστεψαν στην κολοβή εθνική ανεξαρτησία, που τους πρόσφερε η Αγγλία και ήθελαν να καταθέσουν τα όπλα, λέγοντας κάτι σημαντικό που μας αφορά όλους (και εμάς που, υποτίθεται, τελειώσαμε με το ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας και είμαστε ανεξάρτητο εθνικά κράτος, πια): «Συμφωνήσαμε, λέει ο κεντρικός ήρωας, να σταματήσουμε τον ένοπλο αγώνα μόνον όταν ολοκληρωθεί η εθνική ανεξαρτησία. Και η εθνική ανεξαρτησία δεν περιλαμβάνει μόνον τους ανθρώπους, αλλά και τα χωράφια και τα εργοστάσια, ολόκληρο τον πλούτο της χώρας. Και αυτά πρέπει να απελευθερωθούν και να περάσουν στα χέρια του λαού. Μόνο τότε θα υπάρξει πραγματική εθνική ανεξαρτησία».

Δεν είναι λίγο ένας καλλιτέχνης, προερχόμενος μάλιστα από τη Βρετανία, η οποία είναι υπεύθυνη για ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, να βάζει το ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας με τέτοια σαφήνεια. Και δεν το βάζει μόνον λεκτικά, απλοϊκά, προπαγανδιστικά δηλαδή. Το δικαιολογεί και δραματουργικά!
Η «αλλαγή φρουράς», που έγινε το 1920 στην Ιρλανδία, ιστορικό σημείο του ιρλανδέζικου αγώνα, με το οποίο καταπιάνεται η ταινία, ήταν φανερό πως ήρθε για να αποπροσανατολίσει. Ο ιρλανδέζικος λαός είχε τόσο πολύ μαρτυρήσει από τους Αγγλους, αλλά και από τους Ιρλανδούς τσιφλικάδες και αριστοκράτες, που καμία από τα πάνω συμφωνία δε θα μπορούσε να λύσει οριστικά το πρόβλημα. Η ιστορία και ο αγώνας του ιρλανδέζικου λαού για εθνική ανεξαρτησία, αποδεικνύει πόσο δίκιο είχε ο Ντέμιαν, ο κεντρικός ήρωας του Λόουτς.

Σε κάποιους τελειομανείς, ο κινηματογράφος του Κεν Λόουτς ίσως τους φανεί κάπως άτεχνος! Οι μάχες, οι σκηνές δράσης, αλλά και άλλες στιγμές της ταινίας, δείχνουν αβέβαιες. Γενικά, θα παρατηρούσε κάποιος, πως λείπει η τεχνική αρτιότητα. Εγώ πιστεύω πως αυτό δεν έχει να κάνει με την έλλειψη τεχνικών ικανοτήτων του δημιουργού. Είμαι πεπεισμένος πως πρόκειται για καλλιτεχνική επιλογή. Σκόπιμα, ο Λόουτς απέχει από κάθε εντυπωσιασμό, από κάθε «τελειότητα», που θα αποσπούσε το ουσιαστικό ενδιαφέρον. Η ταινία του έχει ανθρώπινα μεγέθη, γιατί στοχεύει να επικοινωνήσει ουσιαστικά και βαθιά με ανθρώπους. Ο εντυπωσιασμός και το λούστρο θα αποπροσανατόλιζαν.

Aφού γεύεται από πρώτο χέρι τις απάνθρωπες τακτικές των βρετανικών αποσπασμάτων να καταπνίξουν τον αγώνα των Iρλανδών για ανεξαρτησία, ο Nτέμιαν, γιος μιας ιρλανδικής αγροτικής οικογένειας, εγκαταλείπει τα σχέδιά του να σπουδάσει Iατρική στην Aγγλία και γίνεται μέλος του IPA, στο πλευρό του μεγάλου αδελφού του.

Στην κορύφωση του αντάρτικου τους επόμενους μήνες, κι όταν οι Bρετανοί αντιλαμβάνονται ότι έχουν αποδυναμωθεί, προτείνεται από τους δυνάστες μια συνθήκη που θα θέσει τέλος στις εχθροπραξίες, όμως θα διχάσει τους Iρλανδούς, θα οδηγήσει το έθνος τους σε εμφύλιο και θα βρει τα δύο αδέλφια σε αντίπαλα στρατόπεδα...