«Είναι όλες ανίδεες από σκάκι, όλες οι γυναίκες. Δεν πρέπει καν να παίζουν σκάκι. Είναι σαν αρχάριες. Χάνουν πάντα από τους άνδρες. Μπορώ να χαρίσω έναν ίππο στην καλύτερη γυναίκα του κόσμου και πάλι θα την κερδίσω» αφόριζε ο Μπόμπι Φίσερ στο Harper's Magazine το 1962. Αλλά ας απομακρυνθούμε από την προκλητικότητα του Φίσερ για να δούμε τα πράγματα με κάποια σοβαρότητα. ΄
Το σκάκι διαχωρίζεται πολλές φορές σε ανδρικό και γυναικείο. Η κατηγοριοποίηση είναι σχετική, μιας και οι γυναίκες έχουν δικαίωμα να μετέχουν στα «γενικά» τουρνουά, ενώ οι άνδρες αποκλείονται εκ των πραγμάτων από τα γυναικεία.
Το σκάκι είναι ένα πνευματικό άθλημα (ή πνευματικό παιχνίδι, αυτή είναι μια άλλη συζήτηση) και η φυσική δύναμη δεν έχει σημασία. Η αντοχή επίσης δεν παίζει μεγάλο ρόλο, άλλωστε οι γυναίκες είναι συνήθως ανθεκτικότερες από τους άνδρες. Μερικοί ισχυρίζονται ότι είναι το επίπεδο της τεστοστερόνης που επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα -οι άνδρες εδώ ίσως να υπερέχουν λίγο από τις γυναίκες. Ωστόσο, αν κοιτάξουμε τον αριθμό των λεγόμενων «ισοπαλιών σαλονιού», θα παρατηρήσουμε πως αυτές, ποσοστιαία, είναι πολύ πιο συχνές στα ανδρικά τουρνουά. Οι γυναίκες μάλλον είναι μαχητικότερες.
Τότε; Είναι ίσως οι άνδρες ικανότεροι εγκεφαλικά από τις γυναίκες; Όλες οι αξιόπιστες επιστημονικές μελέτες αποκρίνονται με ένα μεγαλοπρεπέστατο «όχι». Τότε; Πώς εξηγείται το πρόβλημα;
Οι γυναίκες άρχισαν να παίζουν επαγγελματικά πολύ αργότερα από τους άνδρες. Σήμερα ο αριθμός των επαγγελματιών σκακιστριών αυξάνεται, αλλά το ποσοστό εξακολουθεί να είναι ασύγκριτα μικρότερο. Υπάρχουν πολύ λίγες γυναίκες στο σκάκι, έτσι έχουν πενιχρές πιθανότητες να εισέλθουν στη σκακιστική ελίτ.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ότι, προκειμένου να γίνει κάποιος κορυφαίος σκακιστής/τρια πρέπει να μελετήσει το σκάκι με επιμέλεια από την πρώιμη παιδική ηλικία. Οι γονείς (οι οποίοι έχουν μεγάλη επίδραση στην επιλογή των χόμπι των παιδιών τους) θεωρούν συχνά το σκάκι ως ένα περίεργο παιχνίδι για ένα κορίτσι.
Ο Ρόι Γκέιτς θυμάται: «Νομίζω πως υπάρχει κάποιος πολιτισμικός/κοινωνικός προϊδεασμός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο για τις γυναίκες να διακριθούν στο σκάκι. Συνειδητοποίησα πριν από λίγα χρόνια ότι όταν μάθαινα τα μυστικά του σκακιού στον ανηψιό μου και στην ανηψιά μου, αφιέρωνα πολύ περισσότερο χρόνο δουλεύοντας με τον μικρό, ενώ όμως η ανηψιά μου έδειχνε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το παιχνίδι! Υποσυνείδητα δεν είχα αξιολογήσει σοβαρά το ενδιαφέρον της για το σκάκι και ένιωσα ντροπή όταν κατάλαβα πως στεκόμουν άδικος μαζί της».
Ακόμα σπουδαιότερος είναι ο ψυχολογικός παράγοντας. Το στερεότυπο που υπάρχει ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν επάξια τους άνδρες. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό δηλητηριάζει την παιδική ηλικία πολλών κοριτσιών. «Διδάσκονται» πως ποτέ δεν θα φτάσουν το επίπεδο των ανδρών σκακιστών, ότι κάτι τέτοιο είναι εξωπραγματικό. Η πρώτη γυναίκα που κατέρριψε στην πράξη αυτό το μύθο ήταν η Ουγγαρέζα Τζούντιτ Πόλγκαρ, η ισχυρότερη σκακίστρια όλων των εποχών.
Η Τζούντιτ και οι δυο μεγαλύτερες αδελφές της, η Σούζαν και
η Σοφία, αποτέλεσαν -εκ των πραγμάτων- μέρος ενός
εκπαιδευτικού πειράματος. Ο πατέρας τους, ο Λάσλο Πόλγκαρ,
θέλησε να αποδείξει ότι οι άνθρωποι μπορούν να καταφέρουν
άθλους αν εκπαιδευτούν σε ένα ειδικό θέμα από πολύ νεαρή ηλικία.
«Μεγαλοφυίες γίνονται, δεν έχουν γεννηθεί» ισχυρίζεται.
Οι τρεις αδελφές δεν πήγαν ποτέ σε σχολείο, η εκπαίδευσή τους
(με έμφαση στο σκάκι) έγινε κατ' οίκον. Ωστόσο, δεν διδάχθηκαν
το σκάκι αποκλείοντας τη γενική παιδεία, όπως συνέβη με τον
Γκάτα Κάμσκι. Κάθε ένα από τα κορίτσια έχει διπλώματα και
μιλά τέσσερις με οκτώ γλώσσες. Ο πατέρας δίδαξε επίσης
στις τρεις κόρες του τη διεθνή γλώσσα Εσπεράντο.
Polgar J - Kasparov G, Moscow 2002,
Russia vs.
The Rest of the World rapid match (Ruy Lopez, C67)
1.e4 e5 2.Nf3 Nc6 3. Bb5 Nf6 4.O-O Nxe4 5.d4 Nd6 6.Bxc6 dxc6 7.dxe5 Nf5 8.Qxd8+ Kxd8 9.Nc3 h6 10.Rd1+ Ke8 11.h3 Be7 12.Ne2 Nh4 13.Nxh4 Bxh4 14.Be3 Bf5 15.Nd4 Bh7 16.g4 Be7 17.Kg2 h5 18.Nf5 Bf8 19.Kf3 Bg6 20.Rd2 hxg4+ 21.hxg4 Rh3+ 22.Kg2 Rh7 23.Kg3 f6 24.Bf4 Bxf5 25.gxf5 fxe5 26.Re1 Bd6 27.Bxe5 Kd7 28. c4 c5 29.Bxd6 cxd6 30.Re6 Rah8 31.Rexd6+ Kc8 32.R2d5 Rh3+ 33.Kg2 Rh2+ 34.Kf3 R2h3+ 35.Ke4 b6 36.Rc6+ Kb8 37.Rd7 Rh2 38.Ke3 Rf8 39.Rcc7 Rxf5 40.Rb7+ Kc8 41.Rdc7+ Kd8 42.Rxg7 Kc8 1-0.
Μπορείτε να δείτε την παρτίδα εδώ
(Μεταφρασμένα αποσπάσματα από άρθρο της Natalia Pogonina και του Peter Zhdanov στο site της Chessbase:
http://chessbase.com/newsdetail.asp?newsid=5523)
Δύο χρόνια συμπληρώθηκαν από το θάνατο του χαρισματικότερου σκακιστή όλων των εποχών, του Ρόμπερτ Τζέιμς Φίσερ. Έφυγε στις 17 Ιανουαρίου του 2008, σε ηλικία 64 ετών, στη σιωπή της Ισλανδίας. Ο σκακιστικός κόσμος θαύμαζε πολλούς παίκτες, τον Φίσερ τον αγαπούσε. Ο καλύτερος τρόπος για να θυμηθούμε ένα σκακιστή είναι οι δημιουργίες του. Ας παρακολουθήσουμε μια λιγότερη γνωστή παρτίδα του, με σύντομα σχόλια του Λεόν Γκαρσία, από την «Ελ Παΐς»:
